Met m’n vader ging ik in de jaren ‘80 regelmatig naar de videotheek in de ALMA te Lommel. De bovenverdieping was het paradijs voor me, een lieve dame stond er achter de toog en mijn vader en ik legden er de zorgvuldig gekozen films neer. Later – jaren ’90 - werd dat videotheek Pink Panther in het dorp, waar ook dvd’s werden geïntroduceerd en uiteindelijk Markske op ’t Wijerken, die ook Blu-Rays verhuurde; dit in de nadagen van de teloorgegane videotheken.

Maar de VHS video’s, die je ook kon zien door een videorecorder (de moviebox) te huren, waren het begin van mijn filmverslaving.

Wat stond er het vaakst op het menu? James Bond-films, Kung Fu-films en van die onbekende B-films. En natuurlijk een film met Clint Eastwood, waarbij de film die ik nu ga bespreken een was die me toen al bij de keel greep. Die eerste scène bleef meteen aan je vel plakken, ik was benieuwd of dat nu nog zou zijn.

Het begin
Nadat de camera travelt over een monumentale grafplaat met de namen van overleden politiemensen in San Francisco is het punt gemaakt. De film zal gaan over hen, zij die dagelijks hun leven op het spel zetten voor de veiligheid op straat. Daarna zie je een scherp beeld op afstand, een vrouw zwemt in een luxezwembad, een man heeft haar in het vizier. Hij schiet haar neer. Wat later komt een agent van San Francisco naar buiten, deze man – inspecteur Callahan - zal de zaak moeten oplossen. Hij hurkt neer bij het vrouwenlichaam.

Grote, gele en rode drukletters vormen zich op hem: Dirty Harry.

De grafische letters, verzorgde beelden, de cool van Clint Eastwood en de jazzy muziek (Lalo Schifrin – die trouwens ook het themaatje maakte voor Mission Impossible), ademt volledig de jaren zeventig. In een regie van rot-in-het-vak Don Siegel, die zich ervoor al bewees met actiefilms zoals ‘Invasion of the Body Snatchers’ en ‘Two Mules for Sister Sara’, kon deze film niet misgaan.

Als ik terugkijk naar deze Dirty Harry ziet het er inderdaad erg goed uit, een consequente regie, snappy dialogen en visueel mooi ogend dankzij de Panavision beelden in felle technicolor kleuren (technicolor was typisch voor de jaren ‘30 tot de jaren ‘50 en geeft die uitgesproken felle kleuren). Ja, dit is inderdaad een plakker.

Do I feel lucky?
Dirty Harry is een duidelijk afgelijnd karakter, niet iemand waar je tegen moet doen alsof. Hij doorprikt de hypocrisie, is op het bureau snoeihard en doet zijn job zonder compromissen. Dat maakt hem een geliefd personage, waardoor je de kleine (of grove) kantjes al snel door de vingers ziet. Een verstedelijkte cowboy die eerst wel de misdadiger halt toe roept, en als deze niet luistert schiet en, tja, blijft schieten.

“Do I feel lucky? Well, do ya, punk?”

Deze legendarische quote komt hier voor het eerst voor, waarin hij zijn trouwe partner - de Magnum 44 - dreigend voor een man houdt. Heb je de film nog niet gezien, dan ben je het zeker al tegengekomen via de talloze socials die vele clips stelen of er memes van online zetten.

“Why do they call you Dirty Harry?”, vraagt een nieuwbakken collega.
“I have to do all the dirty jobs, that’s why they call me Dirty Harry.”

Handheld stijl
De film is in een documentaire stijl gemaakt, waarin Callahan en zijn collega gevolgd worden. We zijn als kijker mee getuige van het werk van deze doorgewinterde agenten.

Ook de geluidsband van de stad en het kantoor spelen een rol. Het blendt mooi met de sfeer van de agenten en hun dagelijkse job. Verder is het doorspekt met nachtbeelden in felle neonlichten en shots van mensen die wandelen en lopen doorheen de stad. Het is duidelijk dat de handheld stijl hier als element volledig geëxploiteerd wordt. Door de vele nacht- en loopscènes die daarmee gefilmd werden, geeft het ondanks de natuurlijke dynamiek, toch een trage vertelling. Ze lopen net te veel heen en weer, wat je als hedendaagse kijker op een gegeven moment begint te vervelen. Daarnaast zitten er een paar vreemde wendingen in, zo laat men bijvoorbeeld de hoofdverdachte snel weer vrij, en dat op een flauwe manier. Misschien is het wel een in de verf gezette kritiek op hoe het er toen aan toeging.

De Dirty Harry franchise speelde namelijk in op de lamlendigheid van wetten, politieke meningen en bureaucratie, maar liet tegelijkertijd ook de wreedheid van dat geweld zien wanneer men alles aan de laars lapt. Dit wordt duidelijk in een prachtig schot van de psychopaat en Dirty Harry samen in een leeg stadium terwijl de camera wegvliegt van het moment en hen in hun arena achterlaat (nog voor er drones bestonden). Het creëert voor de film een sterke visuele vertelling op het juiste moment, een dat je als kijker bijblijft.

Dat moet je kunnen: als er in de film een shot zit dat je langer bijblijft dan die luttele seconden (en natuurlijk een verrijking vormt in je beeldbibliotheek) ben je al half geslaagd in je opzet als filmploeg en voel ik me als kijker netjes behandelt - ha, er is over nagedacht en ’t is goed uitgewerkt, denk ik dan.

Verder is de film sober gemaakt, zonder poespas en met een verhaal dat zo uit het leven van een politie-inspecteur kan geplukt zijn, maar dan over de jacht op een maniak “The Scorpio Killer”. Een verhaal losjes gebaseerd op de Zodiac Killer, een moordenaar die echt bestond en de straten van San Francisco terroriseerde.

Archetype
Nu terug naar het personage, hij is meer een archetype, zoals de eenzame cowboy die op wraak zint, de held die er zijn eigen regels op nahoudt, de doorgewinterde eerlijke flik die de straten zuiver houdt. We weten verder weinig over hem. Enkel zien we heel kort hoe Harry’s vrouw omkwam door een dronken rijder, wat zijn bittere houding zou moeten verklaren. De rest moeten we maar afleiden uit het acteerwerk van Clint.

Tegelijk is hij een symbool voor de opgestoken vinger naar het rechtssysteem waarbij de wet soms te strikt wordt nageleefd. Het is zeker allemaal niet politiek correct, en misschien daarom door sommigen zo geliefd. Maar zoals bij wel meer oude films moet je het plaatsen in die tijdsperiode en het bekijken als een sneer naar hoe het toen werkte en niet werkte.

Conclusie
Goed gefilmd in een stijlvolle regie. Een overtuigende slechterik, die wel eendimensionaal blijft, en een bijna mythische flik: Dirty Harry. Humor en soms op en over het randje, wat ervoor zorgt dat het controversieel blijft, zoals (bijna) elke sterke film.

Sinds kort ook uit op 4K.

PS
Het volgens mij beste deel, naast de eerste, uit de Franchise is toch wel “Sudden Impact” (1983). Waar Harry het doelwit van de lokale maffia is. Uiteindelijk stuurt zijn chef hem naar San Paulo, weg uit de gevarenzone. Hij moet er de link zien te vinden voor de moord op een man in San Franscisco, deze keer blijkt de verdachte een vrouw te zijn.

Deze Dirty Harry vormt een aanklacht op de seksualisering van vrouwen. Waarbij het een vrouw is die wraak neemt. Sudden Impact werd door Eastwood zelf geregisseerd, die trouwens in de eerste Dirty Harry-film een zieke Don Siegel kort verving als regisseur - scène met de man op het flatgebouw*.

*https://www.imdb.com/name/nm0796923/trivia/

Bart Vermeer