Je kent dat wel. Half sluimerend, bijna wakker maar nog niet helemaal, glippen beelden je bewustzijn binnen. Beelden waar je niet om vraagt. Ongemakkelijke beelden ook, die niet passen bij de tijd van het jaar. Ik ben geen Grinch, geen “buzzkill” die er vreugde in schept om het plezier van anderen te vergallen. De nogal overdadige kerstversiering bij ons thuis wijst eerder in de tegenovergestelde richting. Awel, mijn hersenen vonden het tijd om een bericht dat ik kortgeleden las, opnieuw onder de aandacht te brengen: een pleidooi van het N-VA bij monde van Bart de Wever om de wet op landloperij opnieuw van stal te halen. Het ging over overlast door drugsgebruikers en daklozen, over hardnekkige 'zorgvermijders'. Eh, 'zorgvermijders'? De roep om betere en betaalbare zorg klinkt steeds luider als gevolg van de bezuinigingen, waar dezelfde partij mede verantwoordelijk voor is.

De oplossing is volgens het N-VA om ze onder dwang in wooncontainers te plaatsen. Een tijdelijke maatregel, zo wordt in het bericht verzekerd, maar wel één die na de verkiezingen hoog op de prioriteitenlijst komt te staan. Tijdelijke maatregelen hebben in de politiek de reputatie om lange tijd te overleven. Overlast door druggebruikers aanpassen? Oké, maar waarom moet daarvoor de verfoeilijke wet op landloperij worden gebruikt?

Ik woon in Kolonie, één van de 'inlandse kolonies' die opgericht zijn in het toenmalige Nederland. Een koninklijke Willem promootte in 1822, dus nog voordat België het levenslicht zag, de 'Maatschappij van Weldadigheid'. Daklozen en arme stedelingen werden door de overheid gedeporteerd naar open gevangenissen in nagenoeg onvruchtbare gebieden. Daar zouden ze opnieuw een bestaan kunnen opbouwen en niet langer ten laste zijn van de gegoede burgerij. Ter informatie: de definitie van een landloper toen was iemand die geen geld had om een brood te kopen.

Het was geen 'slip of the tongue' van De Wever. Hij verwijst expliciet naar Wortel als voorbeeld: een roemruchte kolonie met twee open gevangenissen, waar de nieuwe 'kolonisten' zich vrijwillig konden melden, en een gesloten gevangenis voor diegenen die ervoor kozen om niet te gaan. Een recept voor 'tewerkstelling' overigens dat in de jaren dertig van de vorige eeuw ook opgang deed. Niet ver van mijn geboortestreek werden toen op korte afstand aan de andere kant van de grens 'Arbeitslager' (werkkampen) ingericht. Een ronduit eufemistische aanduiding gezien de vele slachtoffers. 

Rechts en extreemrechts lijken de wind in de zeilen te hebben. Zeker na de verpletterende verkiezingsoverwinning van Geert Wilders in Nederland. Oude ideeën worden opnieuw 'salonfähig'. Het bericht verschaft ons een glimp achter het publieke masker van de N-VA. De geschiedenis lijkt rechtsomkeer te maken. Het is niet zozeer een politiek verhaal, eerder een economisch verhaal, waarvan de ontwikkeling al een halve eeuw geleden zichtbaar werd.

Jan Breman, een Nederlandse socioloog, beschrijft in dit artikel het ontstaan in die tijd van kolonies nieuwe stijl met illustere namen als “Arosa Sun”, “Casa Marina”, “Eurocasa” en “Casa Iberica”. Zoals de namen al doen vermoeden ging het toen vooral nog om migranten, die tegen een lager loon hetzelfde werk verrichtten.

De tijden veranderen. Het zijn niet alleen meer de migranten die nu het doelwit zijn. Het aantal autochtone arme stedelingen groeit. Staat ook deze groep een nieuwe woonlocatie te wachten? Dat is maar de vraag. Net als in andere Europese landen groeit ook in ons land protest tegen de verslechterende levensomstandigheden. In de eerste drie maanden van 2023 is er in 23 bedrijven en sectoren gestaakt (het jaargemiddelde van de laatste tien jaar was 24). Naast geluiden als die van de N-VA klinken steeds meer stemmen dat het anders moet. Ik heb goede hoop dat er in de komende jaren stappen kunnen worden gezet naar een meer sociale samenleving. Aan de gebruikelijke wensen van voorspoed en goede gezondheid voor het nieuwe jaar zou ik nog waakzaamheid willen toevoegen.

Benny Ahlers