Katrien De Ruysscher: geïntegreerd en geëngageerd

Ik trek eropuit. Een doordeweeks praatje of een diepgaand gesprek, niet noodzakelijk een klassiek interview met vragen en antwoorden. Ik breng het verhaal op mijn manier. In dat opzicht zijn het meer dan ontmoetingen. Het zijn “ont-moetingen” waarbij niks moet en alles mag. We moeten immers al zoveel. Levensverhalen of losse babbels, luchtig, filosofisch, humoristisch of zwaar ... alles kan zomaar.
Vandaag voel ik me zoals het beleg op mijn ochtendlijke boterham: préparé. Voorbereid. Niet op wat komen gaat, want dat is een ontmoeting met een heuse BV, jawel: een Bekende Vlaming. Katrien, alias dokter Judith uit 'Thuis', die quasi elke werkdag op televisie komt en die we met terechte trots 'Lommelse' mogen noemen. Elke werkdag klinkt als doordeweeks, maar net niet alledaags. Deze doordeweekse dinsdag voelt voor mij helemaal niet alledaags, dat staat vast.
Als ik in mijn autootje stap voel ik me een beetje zoals Regi: in de mix. Een muziekloze mix weliswaar. Eentje van opwinding, nieuwsgierigheid, zenuwachtigheid en opgewektheid. Dat laatste komt vooral door het stralende zonnetje en het feit dat ik de voorbije dagen, naar mijn gevoel althans, heel wat bijzondere vraagjes en weetjes heb weten op te lijsten.
Die blijmoedige vrolijkheid krijgt even een knauw als er plots een moersleuteltje op mijn display verschijnt. Ik hou niet van het onverwachte. In een reflex vrees ik een of ander acuut defect, maar al snel herinner ik mij wat dit betekent, nl. dat er binnenkort een onderhoud op het programma staat voor Mitsy, mijn trouwe Mitsubishi. Niks onoverkomelijks. Ze gromt en bromt af en toe wel een beetje, maar uiteindelijk heeft ze me nog nooit in de steek gelaten. Ik kan me maar beter focussen op het onderhoud waar ik al veel langer op voorbereid ben. Met Katrien. In het gehucht waar ik niet zo vaak vertoef: de Kolonie. Ten onrechte, want het is hier prachtig.

'Het zicht vanuit onze tuin is onbetaalbaar. Ik kom hier helemaal tot rust en kan er eindeloos van genieten,' zegt ze terwijl we ons gezellig buiten op het terras installeren. Overschot van gelijk heeft ze, want het uitzicht is fabuleus. Zelfs ik ondervind daarvan het rustgevende effect. Soms moet je gewoon even stilstaan bij de schoonheid van de natuur. Terwijl Katrien de glazen vult en een kleurrijk en smaakvol assortiment koekjes op tafel zet, wandel ik even tot achterin de tuin. Om te kijken hoever uitgestrektheid kan gaan en om heel stilletjes 'je kan het' tegen mezelf te zeggen. Op zich niet eens nodig, want mijn zenuwen zullen verdwijnen als de gelukkig enkel spreekwoordelijk aanwezige sneeuw voor de zon.
Na een minieme kennismakingsronde, waarin de prominent aanwezig witte piano in de woonkamer, ons gemeenschappelijke gebrek aan muzikaliteit en totaal gemis aan ritme ludiek aan bod komen, is het denkbeeldige ijs gebroken.
Met haar ontwapenende glimlach zou ze in mijn beleving eender welke oorlog met sprekend gemak terstond kunnen beëindigen. Spijtig genoeg komen mijn gedachten niet altijd overeen met de realiteit. Wel een goed teken, want ik word poëtisch en dus meer en meer mezelf.
Zonder het te beseffen draagt Katrien bij aan mijn innerlijke rust door (om begrijpelijke redenen) haar zonnebril op te zetten en vooral door haar uiterst vlotte babbel. Dat eerste ontneemt het rechtstreekse oogcontact en het tweede vind ik sowieso in bijna alle omstandigheden erg aangenaam. In een interview las ik dat acteur François Beukelaers haar mond 'de mooiste mond van Vlaanderen' noemde. Ik spreek hem niet tegen. 'Waar laat jij je lippen doen? Die reactie heb ik al vaak gekregen. Grappig toch, want het is puur natuur. Ik heb ze van mijn moeder.'
Ik geniet van haar articulatie. Die is duidelijk, bijzonder aangenaam en wel degelijk ritmisch. Een geoefende spreekster, al vind ik haar tezelfdertijd spontaan, to the point en ad rem zonder remmingen, zoiets. Spraakwaterval is overdreven, eerder een idyllisch kabbelend riviertje. Haar uitgesproken lippen lijken nooit uitgesproken. Ziezo. Mijn eerste woordspelingen. Ik voel me helemaal in m'n sas.
Katrien voelt zich eveneens in haar sas, in Lommel dan. Tijdens interviews lijkt het soms alsof ze tijdens het voorbije decennium een ambassadrice van Lommel is geworden. 'De verhuis van Hoboken naar Lommel was destijds praktisch gezien interessanter voor de kinderen qua schoolmogelijkheden en opvang, maar voor mezelf allesbehalve evident. Ik kende hier niets of niemand, buiten de familie van mijn echtgenoot, en de ligging is ook niet meteen evident. We hebben toen afgesproken dat het een verhuis onder opschortende voorwaarde was. Als ik niet zou kunnen aarden zouden we terugkeren. Gelukkig is dat helemaal goed gekomen. Ik geniet hier volop van de ruimte, de rust ... en van de mensen. In een grootstad loopt iedereen met het hoofd naar beneden en is het ieder voor zich, terwijl de mensen hier spontaan goeiedag zeggen. Die vriendelijkheid en ook die hulpvaardigheid die daaruit voortspruit vind ik prachtig. 't Is zo eenvoudig en je wordt er alleen maar gelukkiger van, het zorgt voor een zekere openheid naar de wereld toe. Voor verbinding.'
Dat laatste woord zal vaker vallen tijdens onze tweeënhalf uur durende ontmoeting. Bij Katrien blijft het zeker niet bij woorden. Mede door haar documentaire 'Niets gaat over', waarin ze op intieme en integere wijze betrokkenen van de busramp in Sierre in beeld brengt en aan het woord laat, heeft ze zich in de harten van vele Lommelaars genesteld. 'Vrijwel meteen na onze verhuis, toen onze kinderen zelf naar 't Stekske gingen, voelde ik de impact van dat gebeuren op de gemeenschap hier, eigenlijk in heel Lommel. De ingetogen pijn en het verborgen verdriet. Bij jaarlijkse herdenkingen kwam het heel erg naar boven, maar daarna viel het op een of andere manier stil, hoewel het er altijd was. Als er toch over gepraat werd, ging dat vaak op fluisterende toon. Uit angst om anderen te kwetsen misschien. Diep in mij voelde ik de nood om heel voorzichtig iets los te maken bij de bewoners hier. Om aandacht te hebben voor de kinderen en de ouders, los van de oorzaak of de feitelijke benadering. Nachtenlang heb ik ervan wakker gelegen. Doe ik er wel goed aan? Een voortdurende inwendige strijd. Het was allemaal zo fragiel. Ik heb lange gesprekken gehad met Wendy Beenaerts, onderwijzeres bij 't Stekske, die me steunde en me heel veel informatie bezorgde. Desondanks heb ik nog vele slapeloze nachten beleefd. De reacties achteraf hebben me erg geraakt. Als een moeder je zegt: 'Ik durf weer over mijn kind te praten' ... Ja, dan besef je dat je iets waardevols hebt gedaan. Ik ben daar heel trots op, meer dan op al mijn acteerwerk samen.'
Haar acteerwerk ... We moeten het er toch even over hebben. 'Acteren geeft me ademruimte. Het is iets wat ik nodig heb, een deel van wie ik ben. Anderzijds interesseert dat hele BV-schap me hoegenaamd niet. Het acteren op zich is wat telt.'
Mijn poging om grappig en spitsvondig te zijn, door zo langs de neus weg te zeggen dat ze een hele goede actrice is, omdat ze een dikke elf jaar geleden al een Oscar kreeg (haar jongste zoon heet Oscar), viel helemaal in het water. Een mopje dat blijkbaar al ontelbare keren de revue gepasseerd was, getuige een replica van een Oscarbeeldje dat al vanaf zijn geboorte op Oscars slaapkamer staat te pronken.
Hoog tijd om eventjes een slokje water te drinken en van een koekje te knabbelen. Niet van eigen deeg, maar wel heel lekker. Een prima moment nochtans om een nieuw thema aan te snijden.
Katrien is al zeventien jaar getrouwd met Lommelaar Jan Kuppens (van de gekende dakwerkersfamilie uit de Kloosterstraat). Jan verliet Lommel op zijn achttiende om in Gent geschiedenis te gaan studeren, maar voelde de drang naar meer creativiteit en trok vervolgens naar het RITCS in Brussel. Later verdween dat artistieke weer een beetje naar de achtergrond. Hij werkt nu voor Opera Ballet Vlaanderen, waar hij o.a. instaat voor het onderhoud van de operagebouwen van Gent en Antwerpen. Katrien en Jan leerden elkaar 19 jaar geleden kennen in het NT Gent, waar hij productieleider was.

Samen hebben ze drie kinderen: Lucas, Rosie en Oscar. 'Jan heeft dat rustige dat ik zelf veel minder heb. Ik ben soms nogal hevig. Hij is niet de grootste prater, maar als hij iets zegt, zit er veel wijsheid in. Dat wijze, dat rustige ... Ik vind dat heel aantrekkelijk. Los daarvan moet je op dezelfde golflengte zitten qua opvoeding en dat soort dingen. Evenwicht is het kernwoord, dat moet er zijn.'
Daarna valt er een korte stilte. Het zal de eerste en de laatste keer zijn. Nochtans een stilte van de vruchtbare soort. Eentje die leidt tot filosofische inzichten.
'Over evenwicht gesproken: vroeger liet ik me sneller uit het lood slaan dan nu. Ik twijfel nog wel eens aan mezelf, maar in veel mindere mate. In mijn begintijd was ik kapot van een slechte recensie. Ik doe nu ook alleen nog dingen waar ik volledig achter sta. Iets wat je met je hart doet, daar kan je geen spijt van krijgen.'
Met hart en ziel maakte ze recent ook een tweede documentaire. In 'Voorbij de schaamte' ging ze in gesprek met mensen die geworsteld hebben met een alcoholverslaving. Haar vader overleed in 1997 op 45-jarige leeftijd aan de gevolgen van zwaar alcoholmisbruik. Jarenlang leefde ze in schaamte en onbegrip over zijn doodsoorzaak. Haar vader verliet het gezin op haar achtste. Tien jaar voor hij stierf. 'Ik heb hem toen tien jaar niet meer gezien. Zijn aftakelingsproces heb ik niet meegemaakt. Waren mijn zus en ik het dan niet waard om tegen die verslaving te vechten? Dat was het overheersende gevoel destijds.'
Intussen kijkt ze heel wat genuanceerder naar alcoholverslaving in het algemeen en haar vader in het bijzonder. De documentaire schept een waarheidsgetrouw beeld van onze maatschappij die alcohol nog steeds als een evidentie beschouwt, al lijkt er stilaan een kentering te komen bij jongere generaties wat betreft de vanzelfsprekendheid van alcohol. De gesprekken met vroegere alcoholverslaafden maakten indruk. 'Stuk voor stuk hele sterke persoonlijkheden. We zouden met meer mildheid moeten kijken naar mensen die kampen met een verslaving, want het kan iedereen overkomen. En om eruit te geraken is er heel veel wilskracht nodig. De documentaire heeft heel wat reacties uitgelokt. Ik stond erop om ze allemaal persoonlijk te beantwoorden en ik heb er heel wat van geleerd.'
Bijna drie jaar geleden stopte ze zelf heel bewust met alcohol te drinken. 'Ik was helemaal geen probleemdrinker of zo, maar alcohol leek er gewoon bij te horen. Soms was een glaasje wijn een mini-beloning na een dag hard werken, soms uit gezelligheid. Nu en dan zorgde het voor een roesje waardoor alles even wat vlotter liep of zo. Een gewoonte die er o zo snel inkruipt. Dat wilde ik niet meer. Alcohol is niet gewoon. Dat is een denkfout. Het hoort er niet automatisch bij. Ik wil niet dat mijn kinderen opgroeien in die sfeer. Trouwens, het biedt alleen maar voordelen om alcohol te mijden. Het zorgt voor meer rust, energie en een beter zelfbeeld.'
Hoewel de maatschappelijke relevantie van deze tweede documentaire de enige drijfveer van Katrien was, lijkt het alsof ze tegelijkertijd haar eigen verleden een plaatsje kon geven. Het frappeert me, meer nog, het treft me wanneer ze een tijdje later, als we het gesprek allang over een andere boeg gegooid hebben, zal zeggen dat ze trots is op haar ogen. Dat ze haar vader amper gekend heeft, maar dat ze op foto's van vroeger heeft ontdekt dat het de ogen van haar papa zijn. Exact dezelfde blik. Ze vertelt het vol trots. Voor mij een hoogtepunt in ons gesprek. Kippenvel op mijn armen. Katrien is zelf ook een sterke madam.
'Mijn grootste trots is mijn gezin. Dat geldt voor elke moeder, denk ik. Dat onze kinderen opgroeien met een gevoel van stabiliteit, geborgenheid en veiligheid. Niet naïef zijn, ergens moet je je natuurlijk wel bewust zijn van de gevaren in het leven, maar ze mogen nooit overheersen in je gedachtegang. Ja, vooral die veiligheid en die stabiliteit ... Misschien is het wel een soort compensatie voor mijn complexe eigen jeugd. Ik was tot mijn 21-22 jaar een heel angstig kind en dat werkte verlammend. Angst leidt tot niets. Het brengt je geen stap verder.'
Hoog tijd voor iets luchtigers. Een knabbel van een koekje. En niet te vergeten: een vraag. Een kort, voor het ritme. Of ze graag reist of liever gewoon in België blijft.
'Ik ben een verschrikkelijke koukleum, Danny. In de winter draag ik constant thermisch ondergoed. Ik reis dus alleen naar landen waar het warmer is op dat moment. Maar zoals het hier momenteel is, in deze temperaturen, ben ik heel graag thuis. Als het zonnetje schijnt en het is lekker warm, functioneer ik automatisch tachtig procent beter.'
Wat er op haar bucketlist staat. Wat ze nog heel graag wil doen of bereiken.
'Mijn groots opgevatte plan om op mijn tweeënveertigste een marathon te lopen, heb ik alvast niet kunnen waarmaken, haha! Ach, ik loop en beweeg graag, maar mijn leven is nogal onregelmatig. Wie weet komt het er ooit nog eens van. Verder zou ik ook doodgraag een derde documentaire maken of een docufilm. Ik heb daar al ideeën rond, maar het thema ga ik nog niet verraden. Dat begrijp je wel, hé.'
Dat doe ik. Of ze een ochtend- of een avondmens is.
'Ik heb veel slaap nodig. Ik slaap ook graag en ik ga graag op tijd in bed. Dan kijk ik daar nog een serietje of zo, meestal op Netflix. Een traditionele televisiekijker ben ik zeker niet.'
Nog eentje. Niet om het af te leren, maar omdat het zo leuk is. Zowel een koekje als een vraagje over wat ze wilde worden toen ze nog een klein Katrientje was bijvoorbeeld.
'Vrachtwagenchauffeur! Ik had er toen uiteraard nog een heel romantisch en kinderlijk beeld van. Voor mij leek het de ultieme vrijheid. Puur geluk. Ondertussen weet ik dat geluk, en dat klinkt heel cliché wat ik nu ga zeggen, in de kleinste dingen zit. Je kan veel plannen en soms heeft dat zijn voordelen. Jan is daar heel sterk in, in lijstjes en planningen. Dat is een meerwaarde, dat pragmatische. Sommige dingen moet je plannen, zeker als je een nogal druk leven hebt, anders worden voornemens nooit concreet. Maar het feit dat we hier en nu zo'n fijn en interessant gesprek hebben, zomaar op een dinsdag in het zonnetje, dat is ook geluk. Daar moet je van genieten. Het moment pakken als het zich voordoet. Dat is leven. Ook dat kan je leren.'
Plots realiseer ik me dat ik nauwelijks nog iets noteer, dat ik met volle teugen geniet van Katriens filosofische inzichten en dat ze telkens veel meer doet dan antwoorden, dat een simpele vraag heel spontaan leidt tot iets genuanceerds en diepgaands. Ik herken mezelf in veel dingen die ze zegt, al zijn onze levens totaal verschillend. Ik klink nu misschien zelf heel even kinderlijk, noem het naïef, maar het lijkt alsof ik tijdens deze ontmoeting alweer een 'band' gesmeed heb. Een verbondenheid. De verbinding die Katrien dagelijks nastreeft en alles wat ze denkt en doet, voel ik hier en nu aan den lijve.
'Dat maatschappelijk engagement heb ik altijd gehad, van kindsbeen af. Dat zorgzame, dat oog hebben voor de medemens, zat er altijd in. Misschien is het genetisch. Mijn ouders waren allebei verpleegkundige in de psychiatrie. Ik ben in de politiek gestapt uit een gevoel van machteloosheid, omdat er heel wat fout loopt in onze maatschappij en ik het gevoel had dat ik langs de zijlijn stond toe te kijken. Ik wil vooral opkomen voor de mensen die het minder goed hebben. De wereld zal ik nooit kunnen veranderen, maar ik kan wel mijn steentje bijdragen om het in de stad waar ik woon wat mooier en warmer te maken. Ik voelde geen behoefte om me aan een partij te binden en stond daarom als onafhankelijke op de lijst van Vooruit, omdat hun verhaal nauw aansluit bij mijn eigen sociale ideeën.'
Katrien was in het verleden al meter van Levensloop en vrijwilliger in het asielcentrum Parelstrand. Ondertussen zetelt ze in de Lommelse gemeenteraad, nadat ze bijna 1.000 voorkeursstemmen behaalde.
'Daar was ik heel blij mee. Met in het achterhoofd de hoop dat de mensen voor mijn inhoudelijke ideeën stemden en niet omdat ik een bekender gezicht heb. Natuurlijk heb ik nog heel wat te leren en dat doe ik nu ook volop. Ik ben er met veel overtuiging aan begonnen, niet omdat ik het zomaar eens wilde uitproberen. Zo zit ik nu eenmaal niet in elkaar. Ik ben met heel veel dingen tegelijk bezig en daardoor denk ik wel dat ik een goed beeld heb over wat er leeft bij de mensen. Ik ben er rotsvast van overtuigd dat je met positiviteit heel wat kan realiseren.'
Het is niet de eerste keer dat ik een ont-moeting heb met een Katrien. Eind vorig jaar was er die andere Katrien. Katrien Cools. Ik stel opvallende gelijkenissen vast tussen die twee. Soms zit 't 'm in details, maar nog veel vaker in hun min of meer gelijklopende visies en hun veelzijdigheid.
'Ik heb het verslag van jouw 'ont-moeting' met Katrien ook gelezen en herkende daar inderdaad veel in. We hebben het er zelfs al even over gehad. 't Is fijn om van gedachten te wisselen met haar.'
Met veel respect noem ik hen wereldverbeteraars. Vrouwen die iets te vertellen hebben en die tegelijkertijd uitstekend kunnen luisteren. Dat zorgt automatisch voor een vertrouwd gevoel. Op die manier leer ik Katrien kennen en leert zij Danny ook een beetje kennen. Op het einde van ons gesprek vertrouw ik haar zelfs toe dat ik om verschillende redenen initieel bijzonder veel last had van de zenuwen. Had ze niks van gemerkt. Een leugentje om bestwil? Wat maakt het uit.
We bedanken elkaar voor de gezellige uren en spreken af dat we bij leven en welzijn over tien jaar opnieuw samenkomen voor een lang gesprek, zonder verplichting, in de ware zin van het ont-moeten. In de tussentijd hopen we elkaar nog wel eens tegen het lijf te lopen. Figuurlijk uiteraard, al weet je met mij maar nooit.
De terugrit in mijn autootje is voorbij voor ik het goed en wel besef. Ik zinder na. Tientallen gedachten flitsen kriskras door mijn hoofd. Dit is inspiratie voor het schrijven van mijn verslag, mijmer ik, ofwel word ik stilaan helemaal gek.
Op de oprit, vlak voor het uitstappen, kijk ik even naar mezelf in de achteruitkijkspiegel. Ik ben goed bezig, maar toch ... Zie ik nu ineens een moersleuteltje op mijn voorhoofd verschijnen? Zou kunnen. Er is nog werk aan.
Danny VANDENBERK

Artikel delen
Volg ons op Social Media
Nieuws insturen
Zelf Lommels nieuws insturen? Dat kan via lommelsegazet@telenet.be
Lees meer over Ontmoetingen

Veerle Boudewijns: de veerkracht van een nachtegaal

Katrien Cools: creatief in denken en doen

Henri Cuypers: de puurheid in persoon

Christa Stans: de dood uit de taboesfeer halen
