Een caleidoscope, ook wel als kaleidoscope geschreven, heb je wellicht als kind ook gehad. Ik ken het als speelgoed in de vorm van een kartonnen koker met aan de ene kant een kijkgat en aan het andere einde een doorzichtig compartiment met kleurige voorwerpen. Als je het bewoog, dan zag je, afhankelijk van de uitvoering, bij de ene een veelkleurig prisma, bij een andere de omgeving in verschillende kleuren.

Het was oorspronkelijk niet bedoeld als speelgoed. In 1817 verrijkte de Schotse natuurkundige David Brewster de wereld met een instrument voor onderzoek naar de breking van licht met behulp van symmetrische spiegels. Die David was een slimmerik. Als kind van 10 jaar bouwde hij eigenhandig een telescoop, op zijn twaalfde ging hij naar de universiteit. Het idee om het ook als speelgoed te gebruiken kwam pas later.

Vaak komt me het voor alsof ik naar de wereld kijk door een caleidoscope. Een wereld met scherpe contrasten of beter nog werelden die steeds meer verschillen en uit elkaar lijken te drijven. In mijn beleving was de wereld in mijn jeugd, weliswaar niet zonder problemen en tegenstellingen, overzichtelijker en stabieler. Het kan zijn dat het iets te maken heeft met het ouder worden waarbij het verleden als het ware wordt gefotoshopt.

Dagelijks krijgen we de ene crisis na de andere voorgeschoteld: klimaat, stikstof, energie, de problemen in de zorg, het dreigend tekort aan drinkwater, oorlogen in het Midden-Oosten en Oekraïne, het steeds verder dalend vertrouwen in ‘de politiek’, de toenemende eenzaamheid ...

Dat alles gaat vergezeld van groeiende protestbewegingen die, gedwongen door noodzaak, uit angst voor de toekomst of domweg het verlangen naar een betere samenleving, hardere acties niet schuwen.  

Daarnaast zijn er zaken die op dit moment minder prominent in het nieuws komen, maar misschien veel gevaarlijker zijn. Mijn ‘caleidoscope’ toont me een sombere wereld als ik een artikel tegenkom over de opkomst van ‘active clubs’: extreemrechtse vechtclubs in België en Nederland. Het is een fenomeen dat is overgewaaid uit de VS en is gemodelleerd op de vroegere ‘Sturm Abteilung’ (SA) van de nazi’s.

Er zijn in België vechtsporters die verweven zijn met de politiek. De bekende rechtsextremist Dries van Langenhove, oud federaal VB-parlementslid, noemt zich ‘eindbaas’ van vechtsportclub ‘Weerbaar’ (slogan: ‘Get active’). Verscheidene leden van Weerbaar zijn ook actief voor het Vlaams Belang.

Het is niet zo dat ik nu depressief in een hoekje ga zitten in afwachting van het armageddon. Daarvoor zijn er te veel hoopvolle ontwikkelingen. Dit beeld is maar een fractie van wat er zich in onze samenleving afspeelt. De wereld staat op een kantelpunt zoals Peter Mertens, voorman van de PvdA, omschreef in zijn boek ‘Muiterij’.

Organisaties en spontane acties van mensen die van mening zijn dat het zo niet langer kan, die verandering willen afdwingen en daarom besluiten om in actie te komen. Van massale demonstraties tegen de genocide in het Midden-Oosten, tegen loonblokkering en graaipolitiek, van ‘Extinction Rebellion’ tot boerenprotest die landbouwsubsidies zien verdwijnen in de zakken van de grote agro-multinationals. Het laat zien dat er een groeiende beweging is voor een meer vredelievende, sociale en rechtvaardige toekomst.  

Een inspirerend voorbeeld van de strijd tegen racisme kwam ik tegen als herinnering op Facebook. Niet echt een bedrijf van wereldverbeteraars om het maar voorzichtig uit te drukken. De herinnering is een column uit 2018 van schrijfster en actrice Nazmiye Oral. Op indringende wijze, soms humoristisch dan weer bitter, bespreekt ze haar ervaring met ‘normale’ racisme.

Ik weet niet meer van wie het gezegde is: ‘Toekomst is niet waar je op wacht, het is iets wat je zelf maakt.’ Het is iets waar ik me wel in kan vinden. Een caleidoscope bouwen waarin de zwarte en scherpe stukjes zijn verdwenen.

Benny Ahlers