Parodie

Als tiener was ik ervan overtuigd dat, als je maar genoeg je best doet, het mogelijk wordt om de wereld om je heen te begrijpen. Dat was dan ook, behalve het verlangen landen te bezoeken met andere culturen, de belangrijkste reden om ‘Sociologie der Niet-Westerse Volken’ in Leiden te studeren: een opleiding voor het opzetten van ontwikkelingsprojecten.

Interessant en leerzaam was het zeker. Door de studie werden merkwaardige tradities in andere culturen begrijpelijker, zoals in Indonesië, Japan of Latijns-Amerika waar ze gesprekken voeren met voorouders. Die gesprekken waren een vorm van orale geschiedenis waarin vroegere ervaringen, soms uit de tijd voor de koloniale periode, dienden als lessen om te overleven en sociale problemen op te lossen.

Of het gedrag van een kleine boer in India die, ten koste van zijn gezin, op een kleine altaar in de hoek van zijn akker een deel van zijn schaarse middelen offerde aan één van de vele goden. O wee, als die godheid zijn offer niet beloonde met rijke oogsten. Bij herhaald verzuim werd hij of zij ingeruild voor een mededinger die hopelijk beter zou presteren.

Het dwingen van een ‘almachtige godheid’ om voor een beter bestaan te zorgen, was een andere invulling van religie als die in westelijke samenlevingen, waar soms een slaafse houding wordt aangenomen tegenover een straffende god.

Kennis over andere culturen en hun geschiedenis leidt ook tot beter inzicht in de eigen samenleving en tot het zetten van vraagtekens bij zaken die eerder vanzelfsprekend leken. Het beeld dat ons werd en wordt voorgehouden over andere culturen, verbergt meer dan het duidelijk maakt. Het roept vragen op over de geloofwaardigheid van de media. Die twijfel groeit met het besef dat de berichtgeving soms, voorzichtig gezegd, tendentieus is.

Media noemen nu de maatregelen en het geraaskal van die rossige kuif in de Verenigde Staten absurd en de genocide in Gaza ontoelaatbaar. Op zich heb ik daar geen probleem mee en dat geldt waarschijnlijk voor meer mensen. Het zijn wel dezelfde media die toen, en nu soms nog, verzet en protesten criminaliseren, die de zwakkere groepen in onze samenleving als zondebokken opvoeren voor de sociale en economische problemen.

Het vertrouwen in politiek brokkelt steeds verder af, mede dankzij berichtgeving als dit. Schijnbaar moeiteloos wordt, op zijn Trumpiaans, de oorzaak en veroorzaker elders gezocht. Net als bij de Engelse kwaliteitskrant ‘The Guardian’, die enkele jaren geleden de kliek van Zelenski portretteerde als corrupt en extreemrechts, maar nu als voorhoede van een ‘democratisch’ Europa opvoert.

Het stoort me niet dat mensen dingen zeggen die diametraal tegenovergesteld zijn aan eerdere beweringen. Het kan een teken van groei zijn, nietwaar? Wat betreft de media twijfel ik geen moment. Een zeer kleine groep Belgische mediamagnaten bepaalt in de Benelux welk wereldbeeld ons wordt voorgespiegeld. De belangrijkste speler in die groep is de familie Van Thillo. Als eigenaar van de belangrijkste mediagroep DPG, redigeren ze de berichtgeving in de kranten en op televisie, maar de tendens is vaak voorspelbaar:
- korting op sociale voorzieningen helpt misbruik aan te pakken;
- korting op pensioenen is nodig omdat ‘we’ geld nodig hebben voor bewapening en helaas moeten zorg en onderwijs grotendeels voor de rekening opdraaien;
- de nieuwkomers die, tegen een loon dat te laag is om van te leven, onze banen afpakken.

Wat me stoort is het lemming gedrag van een deel van onze bevolking. Als in een sequel van ‘Alice in wonderland’ gehoorzaamt dat deel het bevel dat de rozen een andere kleurtje moeten hebben. Geen woord van protest over de 14.000 kinderen die in Gaza tot de hongerdood worden veroordeeld. Geen vraagtekens bij een plotselinge koerswijziging in de berichtgeving over Oekraïne of Syrië.

Voor dat deel van onze samenleving is het een wereld geworden, waarin sociaal gevoel, medeleven en rechtvaardigheid het onderspit moeten delven voor de eigen dagelijkse zorgen. Een wereld die doet denken aan vroegere tijden toen ellende ons dwong tot samenhorigheid en solidariteit en uiteindelijk een betere wereld opleverde.

De toekomst die ons nu wordt voorgespiegeld is een sombere parodie op een wereld zoals die zou moeten zijn...